İsim vermek, var olanı görünür kılmaktır. Ad koymak, varlığa bir yer açmak, onu tanımak ve tanıtmak anlamına gelir. Aynı zamanda ona bize ait bir anlam yükleriz ismi üzerinden. Doğa parçaları da insanlar gibidir bir bakıma, her biri biricik, her biri benzersiz. Ona ya da oraya hak ettiği ismi vererek “seni biliyorum, seni tanıyorum” diyerek bir çeşit saygı ifade etmiş oluruz. Yani o artık bize ait bir anlam ve ruh taşımaya başlar. Çünkü onun bir hikayesi vardır, bizimle ilintili, bizi bağlayan.
Bu yazı, Yaradan’ın bizlere bahşettiği eşsiz doğamızın nadide köşelerinden biri olan Balkaya sahiline verilmesi gereken tarihsel adı ve halk belleğindeki yerini ortaya koymak amacındadır.
“Balkaya” adının kökeni
Balkaya, Emniyet Müdürlüğü binasının altında kalan kumsaldan başlayan, batıya doğru Dedeman Otelin deniz tarafından devam ederek Uzunmehmet anıtı altına kadar uzanan falezlere ve dar sahil bandına verilen tarihi isimdir. Yerel halk tarafından da böyle bilinir.
Bu bölgeye Balkaya ya da Balkayası adının verilmesine, sahilin arka taraflarındaki kayalıklarda yerleşmiş yaban arısı kolonilerinin ürettiği bal peteklerinin kayalara vermiş olduğu renk ve üzerindeki ot formasyonunun görünümü neden olmuştur.
Balkaya adı halk tarafından o kadar benimsenmiş ve yerleşmiştir ki, dik kayalarla dolu falezler yerel ağızda esprilere konu olmuş, “kendini Balkayasından atmak” gibi bir deyim bile oluşmuştur.
Şu an buradaki kumsal ve çevresi Zonguldak Belediyesinin gerçekten çok güzel bir çalışmasıyla seçkin bir halk plajı haline getirilmektedir. Buradaki kumsal yıllardır bakımsız, denetimsiz ve güvenliksiz bir şekilde insanların denize girme ihtiyacı nedeniyle kullandığı sahillerimizden biriydi. Bundan sonra kentimizin gözde plajlarından biri olacaktır.
Nereden çıktı bu Kızlar Plajı?
Bu arada bir süredir burası için çok anlamsız ve bir o kadar yanlış bir tanımlamayla Kızlar Plajı adının geçtiğini görüyoruz. Ancak bu ismin ne halk tarafından kullanıldığına dair bir tanıklık vardır, ne de önceki yıllardan herhangi bir belge veya haber kaydında yer alır. Buna rağmen, bazı yerel basın kaynaklarında muhtemelen bir pazarlama ve imaj projesi kapsamında “1950’lerde burada mayo ile denize giren kadınlar nedeniyle bu isim verildi” şeklinde bir efsane uydurulmuş ve bu anlatı yayılmaya başlanmıştır. Bu iddia tamamen yalandır!
“Sendika Mahallesi” 1955-65 yılları arasında yapılan ülkedeki ilk organize kooperatif sitelerinden biriydi. Ben de tüm çocukluğu ve gençliği orada geçmiş biri olarak bölgenin son 65 yılının canlı tanığıyım. Çocukluğumun en hareketli anıları Karakum’la Balkaya arasındaki deniz kenarlarında geçmiştir. Şimdiki Terminal’den Balkaya’ya kadar olan kıyıları tüm kayalık, koy, koyak ne varsa adım adım keşfetmiş biri olarak söylüyorum ki son yıllara kadar Kızlar plajı diye bir şey asla duyulmamıştır.
Zonguldak kent kültürün yapısı
Ayrıca kadınların kaçak köçek denize mayoyla girdiği iddiası ise Zonguldak halkına iftira sayılır ki, bu kentin kültüründe böyle bir şey yoktur. Aksine kadınlar her zaman plajlarda rahatlıkla mayoyla denize girmişlerdir. Zonguldak’taki sosyal yaşamda plaj kültürünün yeri Türkiye’nin birçok sahil kentinden çok daha fazla yer alıyordu. Ekonomide devletin ağırlığı, iş hayatını domine eden yapısı ve eğitim seviyesi insanların daha medeni ilişkiler içinde olmalarını sağlıyordu.
O iddiadaki saçmalığın bir diğer kanıtı da kadınların o bölgede denize girdiği konusu ki, bu imkansız. O dönemde şimdiki Terminal ile Demirpark arasında denize girmek mümkün değildi, çünkü denize dökülen şist ve 3-4 yerden akan kanalizasyon atıkları nedeniyle en kirli sahiller bu bölgedeydi. Bunun yanında 50’li ve 60’lı yıllarda liman inşaatı ve EKİ ihtiyacı nedeniyle bölgede yoğun taş ocağı faaliyeti vardı. Liman inşaatından sonra da taşocaklarından kalan düz alanlar direk harmanı olarak kullanılmaya başlandı. Bunlardan en büyüğü Balkaya’daki mevcut Dedeman Otelin ve AVM’lerin olduğu alandır ki burası da Harmankaya deposu olarak EKİ kayıtlarına geçmiştir.
O yıllarda bizim mahalledekilerin çoğu gibi biz de Orta Kapuz, Kapuz, Uzunkum ve İnağzı plajlarına giderdik. Arıtma tesisi yapıldıktan ve Merkez Lavvarı da kapandıktan sonra sahillere kirletici gelmediği için şimdi yerinde cami ve park olan Karakum’da denize girilmeye başlandı.
O plajın adı Balkaya Plajı
İşte bu nedenlerle, Balkaya koyunda ciddi bir emek ve çaba ile oluşturulan plaj tesislerine verilmesi en uygun olan isim “Balkaya Plajı” olmalıdır. Hem tarihi geçmişi hem de kent kültürümüze saygı nedeniyle.
Zonguldak için, ülkemiz için daha farklı konularda buluşmak umuduyla hoşça kalın, sağlıkla kalın...
