Zonguldak'a, Fransızlar ilk zamanlarda "Zentilmendach" diyorlardı. Aslında anlamı erkeklerin kulübesi veya çatısı anlamına geliyordu. Yani tam anlamıyla maden Ocağı...
Zonguldak Şehir Merkezi maden ocakları açıldıktan sonra erkeklerin çalışmak için uzaklardan geldiği bir yerdi. Yerel olarak da köylerden gelip gidenlerle, erkek işçi kenti oldu. Zamanla kadınlarında şehre yerleşmesi de bu imajı hiç bir zaman kıramadı.
Cumhuriyet Dönemi’ne kadar kadınlar zaten Osmanlı şeriat hukukuna göre yaşamları sürdürmek zorundaydı. Değil seçme ve seçilmesini, nüfus sayımlarında dahi sayılmıyorlardı.
Cumhuriyet ile birlikte kadınlar daha çok “memuriyet” ile şehirde yer buldu. Fakat yine hiç bir zaman bu şehrin yönetiminde, siyasetinde söz sahibi olamadılar.
Zonguldak’ta kadınlar 1935 yılında ilk kez seçme ve seçilme hakkını kazandığı seçimlerde de yer bulamadı.
Çok partili dönemde özellikle TTK Sendikası şehirde hakim bir rol oynadı. 40 bin erkek işçi siyaseti de belirliyordu.
TCDD memurları şehre atandığında, kadın çalışanı yoktu. Eşler sadece lojmanlarda ev hanımlığı yapmak durumundaydı.
Zonguldak Şehir Merkezi bugün dahi erkek hâkimiyeti olan bir şehirdir.
Zonguldak'ta, ilk milletvekili çıkardığımız 1924 yılından bu yana 207 milletvekilini Ankara’ya yollamışız .Bunun 125 ‘i Zonguldak dışından.
Bir çoğunun ikişer, üçer kez seçilmesini saymazsak; esas sayı 122'dir. Cumhuriyet tarihi boyunca Zonguldak’tan 122 kişi milletvekili olarak parlamentoya girmiş.
Hepsi erkek
Yalnızca bir- iki kadın var ki onların durumu aslında farklı.
Maden işleri ile uğraşan Safranbolulu Maksut Çivi, Menderes'in Partisi , Demokrat Parti'nin Zonguldak teşkilatını kuran kişi olarak 1950 yılı seçimlerinde milletvekili adayı olur. Seçim günü kazandıktan üç saat sonra ağır hastalanması sebebi ile vefat eder. Maksut Çivi milletvekilliğini kazandığını bile öğrenemeden ölmesi partide ve Zonguldak'ta son derece üzüntü yaratır. İşte bu sebepten dolayı parti içinde babasına yardımcı olan kızı Edibe Sayar, 1954 yılında Demokrat Partisi'nden aday yapılır. Zonguldak’ta 1954 seçimlerinde Demokrat Parti tüm milletvekilliğini almıştır. Böylelikle Zonguldak‘ın ilk ve tek kadın milletvekili seçilmiş olur. Fakat vefat ettiği 1970 yılına kadar siyasette yer almasına rağmen bir daha aday yapılmadı. Edibe Sayar aslında liyakatli olmasına rağmen liyakati ile değil bir vefa sonucu vekil yapılır.
Önay Alpago, SHP Ereğli ilçe Başkanlığı’ndan, (milletvekili olmadan ) direk kabinede yer alır. 1993-1995 yılları arasında SHP'den Devlet Bakanlığı yapar. Böylelikle Zonguldak'tan bakan çıkan ilk kadın olur. Daha sonra CHP'ye geçip MYK Üyeliği yapmasına rağmen bir daha Zonguldak'tan milletvekili adayı olamadı. Önay Alpago'nun bakan yapılması ise yine bir genel merkez lütfudur. Erdal İnönü'n Ereğli ziyaretinde tanıdığı ve liyakatini teslim etiği kişiydi.
Zerin Güneş, 2014 yılında yapılan yerel seçimlerde CHP adayı idi. Saltukova Belediye başkanı seçildi. Böylelikle Zonguldak'ta ilk kadın belediye başkanı oldu. Daha sonra AKP'ye geçti. Eşinin gölgesinde siyaset yapması onu koltuğundan etti.
Aslında Zonguldak’ta ilk belediye başkanı adayı Nesrin Kavi idi. MHP’den Zonguldak Belediyesi Başkan adayı olmuştu .Seçilemedi.
Bunun yanı sıra ; 1934 yılında kadınların seçme ve seçilme hakkı elde ettikten sonra. 1935 seçimlerinde parlamentoya giren ilk 17 kadından biri Zonguldaklıydı.
Adı Fatma Memik.
Safranbolu doğumlu Fatma Mekik, 9 yaşında ailesi ile İstanbul'a taşınmış. Tıp eğitimi aldıktan sonra Vakıf Gureba Hastanesi poliklinik şefi olduktan sonra, Cumhuriyet Halk Partisi onu Edirne'den milletvekili adayı yapmıştı. Böylelikle Fatma Mekik 1935 yılında TBMM'de ilk kez görev alan 17 kadın milletvekilinin arasına girerek tarihte yerini aldı.
Fatma Mekik Zonguldak’ta kalsaydı, vekil yapılır mıydı ?
Görüldüğü gibi, Zonguldak'ta siyaset yapan bayanlar, erkeklerin gölgesinde ancak bir yere gelebiliyor. Bir lütuftan ibaret. Liyakatli olmalarına rağmen sandıktan kendi hakkıyla çıkan kadın daha bu zamana kadar görülmedi. Zira aday dahi yapılmıyorlar. Çünkü Zonguldak'ın siyasi partilerinde söz sahibi olan hep erkeklerdi. Kadınlar ancak kadın kolları başkanı, ilçe başkanı düzeyine kadar çıkabildiler. Oysa seçim zamanında örgütte seçim çalışmalarına katılan kadınlar ,erkeklerden daha iyi çalışmalara katılabiliyor. Onların bu çabası, yine partilerdeki erkek adaylara yarıyordu.
Bugün İYİ parti teşkilatlarında , ne belediye başkan adayı ne de milletvekili adayı yapılacak hiç bir kadın ön plana çıkartılmadı. , MHP ‘de en son yapılan yerel seçimlerde kadın aday Emine Ulupınar Kozlu’da seçilemedi. Henüz aday olmayan fakat öne çıkan, AKP il yönetimine giren Avukat Çağla Dursun var. O da parti içindeki çekişmelerden umudunu kesmiş olacak ki, Parti Genel Merkez'ine gidip, etkili isimlerle görüşmeler yaparak, fotoğraflarını sosyal Medya'dan paylaşıp, gündemde kalma çabasında .Bu da ters tepki yaratıyor. Eniştesinin makamı ile de bunu pekiştirme derdinde. Aday olacaksa o da Genel Merkez'in lütfu ile olur. Asında ister istemez Zonguldak'ta bu 100 yıllık esarette, kadınların ancak bir lütufla seçiciliğini kendi yöntemi ile çözmüş.
CHP'de iki kadın ön planda. Biri CHP Zonguldak Merkez İlçe Başkanı Ebru Uzun, diğeri de Zonguldak CHP Kadın Kolları Başkanı Avukat Merve Kır.
Ebru Uzun Zonguldak CHP İl Başkanından daha aktif siyaset ile gündemde kalıyor. Fakat buna rağmen yükselmesi
zor gibi görünüyor. CHP'de "milletvekili adaylığı için yaptığım analizlerden dolayı" adaylıkların şimdiden dolu olduğunu gördüm. Deniz Yavuzyılmaz‘ın yerini sağlamlaştırması, ancak kadınlara 3-4. sırada yer verilebileceği gerçeği var. Fakat Ebru Uzun‘un yaptığı onca çalışmalardan sonra Zonguldak'ın ilk kadın Belediye Başkanı olmasını isterim. Bu erkek şehri 150 yıldır oldukça kirlendi , artık bir kadın eli değmeli.
Merve Kır ise daha çok tecrübesiz olarak görsem de, tahsili ile milletvekilliği adaylığını Genel Merkez’den alabilirse, olur.
Fakat ne yazık ki ; Türkiye'de daha çözülmemiş kadın sorunları olduğundan, kadın siyasetçilerin, kadın hakları yönünde siyaset yapma zorunluğu, Zonguldak gibi 5 milletvekili çıkartan illerde, bu durum Zonguldak'ın genel sorunları için handikap oluşturur.
İlk kadın milletvekili Edibe Sayar ’da, kadın olmasından dolayı, mecliste kadın hakları ile uğraşmakla geçmiş.
Kadınların Zonguldak siyasetinde yer almaları yetmiyor ,ön plana çıkmaları için daha çok genel sorunlara eğilip fikir üretmeleri ve tam tespit yaparak gündem oluşturmaları gerekiyor. Zonguldak Merkez haricinde, diğer yerlere dokunmaları gerekiyor. Erkek hakimiyetini aşması için, daha çok insana ulaşması, daha öz güvenli olmaları gerekiyor. Daha çok mütevazilik tavsiye ederim. Zaten Zonguldak siyasetinde erkeklerin yapamadığı şeylerden biri de mütevaziliktir.
Kadının Türkiye'de kadın sorunlarında çözümünün en etkili yolu, erkekler ile her alanda, aynı ölçüde yer almasından geçiyor.
Öyle ya da böyle, Cumhuriyet'in ilk şehri ve geçmişte modern yaşam tarzını yakalamış Zonguldak'ın, önümüzdeki seçimlerde artık bu cinsiyet eşitsizliği imajını kırması gerek.
Bartın'da milletvekili seçilen Aysu Bankoğlu gayet başarılı siyaset yürütüyor. Eğer Bartın Zonguldak‘tan ayrılmasaydı, Bankoğlu bugün Zonguldak milletvekili olur muydu ! Bence hayır.
Zonguldak'ta bir şeylerin değişmesi gerek. 99 yıldır erkek siyasetinden bir şey göremedik, bir de kadınlara bırakalım.
Solcu kenti diyoruz, demokrasi diyoruz, haktan bahsediyoruz. İşçi kentinin en çok kullandığı sloganlardan “eşitlik” diyoruz ,Cumhuriyetin ilk şehri diye övünüp duruyoruz ama Türkiye'de kadın siyasetçi çıkaramayan ender illerden biriyiz.
Siyasette cinsiyet eşitsizliğinin dibine vurmuşuz, farkında değiliz.
Zonguldak’ta kadın nüfusu; 297 bin 882
Erkek nüfusu; 291,922
Kadınlar erkeklerden (5 bin) daha fazla.
121 erkek milletvekiline karşı 1 kadın vekil.
Bugün, 5 vekilin beşi de erkek
100 yıllık demokrasi tarihimizde Zonguldak’ta siyasette bir yere gelen on kadın sayamıyoruz.
Adil mi bu !
Hayati Yılmaz ile- Zonguldak Tarih.
