Türkiye, sahalarda fırtına gibi esen Süper Lig’in flaş takımı Adana Demirspor’u konuşuyor.
Oynadığı futbolla göz dolduran ve ligi dördüncü olarak bitirmeyi garantileyen Demirspor’un Süper Lig macerası ilk değil.
Mavi Lacivertli formayla sahalara çıkan Demirspor, daha önce çok kez çıktığı ve uzun yıllar kaldığı Süper Lig'de oynadığı futbolla adından söz ettirdi.
1953-54 Futbol sezonunun sonunda Türkiye Şampiyonluğu kupasını müzesine taşıyarak tarihi başarıya imza attı.
Adana Demirspor’un adını tarihe altın harflerle yazdıran şampiyonluk öyküsüne geçmeden önce Devlet Demiryollarını ve onun bağrından çıkan “Türkiye’nin Demirsporları” hikâyesine değinmek gerekiyor.
Demiryolcuların mimarlık şaheseri Demirsporlar
“Demiryolları bu ülkeyi uygarlık ve refah ışıklarıyla aydınlatan kutsal bir meşaledir.” diyen Atatürk’ün talimatıyla vatan coğrafyası demirağlarla örüldü. Demiryolları, sadece yolcu ve yükleri değil; eğitimi, sağlığı, sinemayı, tiyatroyu ve Demirsporları da taşıdı.
Demirspor kulüpleri; doğudan batıya, kuzeyden güneye çelik rayların uzandığı her yerde görev yapan Demiryolu çalışan ve idarecilerinin spora olan sevdalarıdır. Bir aşk hikâyeleridir. Gönül sayfalarına kazıdıkları çelik kanatlı mimarlık şaheserleridir. Demirsporların logoları da Demiryollarının demir kanatlı teker logosunun iz düşümüdür.
Demiryolcular tarafından 1929 yılında Samsun’da “Şimendifer Spor” adıyla bir spor kulübü kurulmuş olsa da resmi kuruluş yılı 1945’tir. İlk resmi Demirspor kulübü 1930 yılında Eskişehir’de kuruldu. Bunu 1931’de İzmir, 1932’de de Ankara ve Kayseri Demirspor kulüpleri takip etti. 1942 yılında Demirsporların sayısı 48’e ulaştı(Bartu, 2011).
Genel müdüründen işletme müdürüne, müessese müdürlerinden gar müdürlerine kadar her kademedeki idareciler, Demirsporların kurulup gelişmesi için büyük destek verdiler.
Güreşte Hamza Yerlikaya, futbolda Fatih Terim ve Fikri Elma, halterde Taner Sağır, su topu-yüzmede Muharrem Gülergin, yüzmede Erdal Acet, krosta Erdenay Oflas gibi nice ünlü sporcular Demirsporların bağrından çıktı.
Bunlardan Erdenay Oflas Futbol Federasyonu Başkanı, Hamza Yerlikaya Güreş Federasyonu Başkanı, Fatih Terim Milli Takımlar Teknik Direktörü olarak görev yaparak kariyerlerinde önemli bir başarıya imza attılar.
1930 yılından itibaren Demirspor kulüpleri ardı ardına vatan sathına yayılmaya devam ederken, 1938 yılında Beden Terbiyesi Kanunu çıkarıldı.
Kanun ile memur ve işçi sayısı 500’den fazla olan kuruluşlar ve fabrikalar için öncelikle kendi personeline beden eğitimi ve spor yaptırmak için spor tesisleri yapma ve antrenör tutma mecburiyeti getirildi.
Necmettin Tardu imzasıyla 1939 yılı Demiryollar dergisinde yayınlanan “Türk Spor Teşkilatı ve Devlet Demiryollarında Spor Teşekkülleri” başlıklı makalede bu konuya değinilmektedir.
Türk Spor Teşkilatı tarafından daire ve müesseseleri kendi bünyeleri dâhilinde spor teşekkülleri meydana getirmeleri cihetine gidildiğine işaret edilen makalede, “Bu tezi memlekette senelerce evvel düşünmüş ve tatbik mevkiine koymuş tek müessese Devlet Demiryollarıdır.” denilmiştir. (Tardu, 1939)
Söz konusu makalede bir başka önemli hususun altı daha çiziliyor:
“Güçlü ve heybetli bir devrimin sahibi olan ve her yerde ayni adı alan Demirspor teşkilatı, genişleyen vaziyetiyle bin bir memleketin spor bünyesine tesir etmeğe başlamış olduğundan mevcudiyeti yalnız mensup olduğu müesseseye değil, dahil oldukları spor mıntıkalarına ve binnetice bütün bir memlekete iftihar verecek mahiyettedir.
Bu teşekküller evvelemirde bir memleket teşekkülü olmaları itibariyle şüphesiz ki Beden Terbiyesi Genel Direktörlüğüne sıkı şekilde alakalı ve binaenaleyh memleket spor nizamlarının şümul dairesine dâhildir.” (Tardu, 1939)
Özetle, memleket sathında genişleyen Demirsporların, iftihar vesilesi olacak şekilde memleketin her çeşit sporuna tesir ettiği, bu faaliyetlerinde de Beden Terbiyesinin nizamnamelerine bağlı kaldığı belirtilmektedir.
Futbolun yanı sıra çoğu branşlarda da faaliyet gösteren, ulusal ve uluslararası arenadaki gururumuz demir kanatlı Demirsporlar, sporun ülke geneline yaygınlaşması hususunda Türk spor teşkilatına bizatihi öncülük etmiş, örnek model olmuştur.
Bugün köy statüsündeki Kırıkkale Irmak Tren İstasyonunda bile Demirspor ateşi yanıyorsa, bu ateşin yakıtının sevgi olduğu aşikârdır.
Demirsporlar hakkında genel bilgi verdikten sonra şimdi sıra Adana Demirspor ve onun Türkiye Şampiyonluğu hikâyesinde.
Güneyin kupa beyi Demirspor
Türk sporuna öncülük eden, çelik raylar üzerinde sporu Anadolu coğrafyasına taşıyan Demirspor ekspresinin Torosları aşarak Adana’ya ulaşması 1940 yılında gerçekleşti.
Adana Demirspor, Devlet Demiryolları 6. İşletme Müdürü Eşref Demirağ öncülüğünde kuruldu. Kulübün kurucu yöneticilerinden Hasan Silah, 1941 yılında Demiryollar dergisinde yayınladığı makalesinde kulüp tarihine ışık tutan önemli bilgilere yer vermektedir.
“Adana Demirspor Kulübünün Bir Senelik Faaliyet Bilânçosu” başlığıyla verilen makalede Kulübün kuruluş gayesi ve tarihini şöyle anlatıyor: “Çukurova, adedi ona varan gençlik kulüpleri ile her sahada kesif faaliyet gösteren ehemmiyetli bir spor bölgesidir. Bu muhitte yeni bir kulüp kurmayı ve sinesinde toplanacak gençlerin fıtri kabiliyetlerini birer birer sezerek onları milli ve inkılapçı gayelere göre hazırlamayı düşünen ve her düşündüğünü müspet bir şekilde derhal tatbik sahasına koymayı adet edinen İşletme Müdürümüz, sporun pasif ve aktif kısımlarında çalışma ve ihtisas edinmiş arkadaşları hemen iş başına çağırdı ve böylece Demirsporluların altıncı kardeşi 12. 1. 940 günü 6. İşletme merkezinde hayat buldu.”
Hasan Silah’ın anlattıklarından altı çizilmesi gereken iki nokta ortaya çıkıyor.
Birincisi, kabiliyetli gençleri milli ve inkılapçı gayelere göre yetiştirmek amacıyla Adana Demirspor’un “Demirsporların altıncı kardeşi” olarak kurulmasıdır. Bu ifadeyle de Demirspor kulüpleri gibi Adana Demirspor’un da Demiryollarındaki spor kültürü ve geleneğinin devamı olarak kurulduğu vurgulanmıştır.
İkincisi ise Kulübün tarihine dairdir. Hasan Silah’ın beyanına göre kulübün fiili kuruluş tarihi 12 Ocak 1940’dir. Kulübün internet sitesindeki Tüzüğüne göre 1 Eylül 1940 ve tescil tarihi de 28 Aralık 1940’dır.
Demirsporlar kaynaşması
Adana Demirspor, kuruluşuna müteakip ağabeyleri Eskişehir Demirspor ve Ankara Demirspor takımlarını Adana’ya davet ederek özel maçlar yapmış ve en iyi şekilde ağırlamıştır.
Tanışma ve kaynaşmayla Demirsporlar arasındaki kardeşlik bağları iyice perçinlemiştir.
Makalenin sonunda da; Kulübün henüz birinci yılında futbol, atletizm, bisiklet, boks, güreş ve voleybol branşlarında faaliyet gösterdiği, cirit, disk, gülle ve çekiç atma rekorlarını erişilmesi güç farklarla ellerinde bulundurduklarını, yüzme ve eskrim için de çalışma yapıldığı ifade edilmiştir.(Silah, 1941)
Demirspor kurulduğunda faaliyette bulunan takımlardan İdmanyurdu, Seyhanspor ve Torosspor kulüpleri Nisan 1941’de Beden Terbiyesi Genel Direktörü General Cemil Taner’in talimatıyla “Adana Gençlik Kulübü” adı altında birleştirildi.(Son Posta 18.4.1941)
Ve sıra geldi şampiyonluk finaline…
Türkiye Şampiyonu Adana Demirspor!
Kuruluşuyla birlikte faaliyette olduğu tüm branşlarda fırtına gibi esen Demirspor, futbolda da adından söz ettirmeyi başardı.
Adana Demirspor, Çukurova Ligi’nde 1942-1953 yılları arasında kesintisiz şampiyon oldu.
Selami Tekkazancı ve Fatih Terim gibi Türk futboluna önemli oyuncular kazandıran Demirspor, futboldaki başarısını 1953-1954 sezonunda Türkiye Şampiyonluğuyla taçlandırdı.
Şampiyonanın final maçında Ankara Hacettepe Takımı’nı Selami Tekkazancı’nın (Füze Selami) golüyle 1-0 yenerek Türkiye Şampiyonu kupasını müzesine götürdü.
Füze gibi gol!
İşte şampiyonluk kupasında yaşananlar...
Bölgesinin lig birinciliğini kazanarak Ankara'daki Türkiye Futbol Birinciliği karşılaşmalarına katılan Adana Demirspor, Manisa ve Bursa Merinos’la oynadıktan sonra finalde Ankara ligi lideri Hacettepe takımıyla karşılaştı.
Haşim, Raif, Metin, Muharrem, Ahmet, Lütfi, Burhan, Bedri, Selami, Oğuz ve Yaşar’dan oluşan ilk on bir ile sahaya çıkan Demirspor ilk yarıda müdafaa ağırlıklı bir oyun sergiledi. İlk devre golsüz tamamlandı.
İkinci devreye rüzgârı da arkasına alarak başlayan Demirspor takımı, 60’ıncı dakikadan itibaren yerden paslarla rakip sahada etkili olmaya başladı.
Maçın 74’üncü dakikasında Demirspor’un ünlü futbolcusu Füze Selami bir kez daha kendini gösterdi. Yaşar’ın verdiği pası şık bir sıyrılışla topu köşeden rakip ağlara göndererek Demirspor’un tarihe geçen golünü attı.
Maçta başka gol olmayınca Demirspor’un 1-0 galibiyetiyle sona erdi.
Ankara Demirspor’un mükemmel ev sahipliği
Artık Adana Demirspor Türkiye Şampiyonuydu.
Maçtan sonra düzenlenen törende Demirspor takımı kaptanı Bedri, şampiyonluk kupasını Beden Terbiyesi Umum Müdürü Cemal Alpman’dan aldı.
Türkiye şampiyonluğunu kazanan Adana Demirspor’a ağabey kulüp Ankara Demirspor mükemmel bir ev sahipliği yaptı. Şampiyon kardeş takımın şerefine Ankara Demirspor lokalinde akşam yemeği verildi.
Ankara Demirspor Kulübü Başkanı ve Devlet Demiryolları İdare Meclisi Üyesi Şefik Etensel ile Umum Müdür Muavini Safa Yalçuk Adana Demirsporlu sporcuları tebrik ettiler.(Sporcu, 1954)
Başkent Ankara’ya Bölge Şampiyonu olarak gelen Adana Demirspor, Adana’ya Türkiye Şampiyonu olarak dönerek, adını tarihe altın harflerle yazdırdı.
Şimdilerde şirket takımı olsa da mazisi demiryolcuların alın teriyle yoğrulmuş Adana Demirspor’a halen oynamakta olduğu Süper Lig’de nice başarılar diliyoruz.
KAYNAKÇA
1-Bartu, T.Arslan. “Cumhuriyet Demiryolları Sporu da Kanatlandırdı”, Kent ve Demiryolu.Com, Erişim: 17 Haziran 2023
2-Tardu, Necmettin. “Türk Spor Teşkilatı ve Devlet Demiryollarında Spor Teşekkülleri” Demiryollar dergisi, Sayı 172, Ankara 1939
3-Silah, Hasan. “Adana Demirspor Kulübünün Bir Senelik Faaliyet Bilânçosu” Demiryollar dergisi, Sayı 191, Ankara 1941
4-Son Posta gazetesi,18 Nisan 1941
5-Sporcu, “Adana Demirspor Futbol Takımı 1954 Türkiye Şampiyonluğunu Kazandı” Demiryol dergisi, Sayı 33, Ankara 1954
İbrahim KEKEÇ:Tarih Araştırmacısı-Yazar
