Zonguldak Tarih sayfası editörü Hayati Yılmaz, Zonguldak’ın genel tarihine inerek “Zonguldak’ı alan Komutanları” kaleme aldı.
İŞTE O YAZI:
“ZONGULDAK’I ALAN KOMUTANLAR
Aslında Zonguldak’ın tarihinin 23 bin yıllık olduğunu önceden ben de duysam inanmazdım. Çünkü bizim yerel tarih bilgimiz çok sınırlı bilgilere dayanırdı. Henüz ülkemizde Yerel Tarih veya Bölgesel Tarih Fakülteleri olmadığı için şehir tarihinde büyük boşluk oluşuyor. Bu boşluğu da yerel araştırmacılar dolduruyor. Eğer benim gibi tarihe meraklı ise bir de araştırma merakı varsa ulaşabildiği yere kadar ulaşıyor. Genellikle Zonguldak’taki yerel tarihçiler kömürün bulunmasından sonra şehir merkezinin tarihini yazıp çizmekle meşgul oldukları için; Zonguldak’ın genel tarih araştırmaları da çok kısıtlı kalmıştı.
Zaten bu boşluğu gördüğüm için zamanında Zonguldak’ın genel tarihine indim.
Bu yazımda bu zamana kadar elde ettiğim bulgular ışığında, günümüze kadar Zonguldak’ı topraklarına katmış devletlerin ilk komutanları; Yani bölgeyi aldığında komutan olanları bir zaman çizelgesi içinde kısaca anlatarak zamanda hızlı bir yolculuk yapmış olacağız. Zaten zaman zaman yazdığım yazılarda bunların ayrıntılarına giriyorum. Örneğin; Osmanlı Devleti’nin kurucusu Osman Bey’dir fakat Zonguldak’ı topraklarına katan Orhan Bey’dir.
İşte Zonguldak'ı alan komutanlar;
1) Pamba
MÖ 23. yüzyılda yaşadığı düşünülen bir Hatti kralıdır. İç Anadolu bölgesinde kurulan Hatti'nin ilk kralı olarak bilinir. Her ne kadar Zonguldak sınırları içinde yer almasa da bölgemiz Hattilerin etki alanı içindeydi. Anadolu’da en uzun süre kalan bu kavim 20 bin yıl bölgede hakim olduğuna göre Hattilerin Batı Karadeniz’e ulaşmaması imkansızdır.
2) II. Labarna
Hitit Devletinin kurucusu Labarna'dır. Hititler Hattilerden sonra MÖ.1650 yılında Anadolu'da kurdukları devlet ile tanınırlar. II. Labarna ise Hitit Devletinin başkentini Çorum da kurarak Zonguldak'ı da içine alan bir egemenlik sağlamıştır.
3) Mariandyni
Mariandny bir kralın ismi. Mariandiny Paflagonya Krallı Phineu ile İskitli bir kadının oğludur. (Anne tarafından bir Türk kanı taşıyabilir) Yönettiği topraklarda adı uzun süre kaldı. Bugün halen Sakarya ırmağı ile Bartın Irmağı arasında Mariandny Bölge adı tarihçiler tarafından telaffuz ediliyor.
4) Lykos
Zonguldak’ı bizzat bölgeden ilk yöneten Lykos olduğu biliniyor. Yazılı kaynaklara göre , Mariandynilerin ele geçirdiği topraklar, Lykos’un emrine verildi. Böylelikle ilk yerleşik komutan veya kral Lykos oldu.
5) Midas
Antik batı kaynaklarında verilen bilgilere göre, Frig devletinin ilk kralı başkent Gordion'a adını vermiş olan Gordios'tur. Gordios, oğlu Midas'ın Frig tahtına geçtiği yıl MÖ 742 veya 738 dikkate alındığında, MÖ 8. yüzyılın ilk yarısında kral olmalıydı. Kral Gordios'tan sonra, Frig tahtına oğlu Midas geçmiştir. Dolayısı ile Mariandyni toprağını da yönetimi elinde tutuyordu.
6) Tugdamme
Güney Rusya’dan hareketle Kafkaslar üzerinden gelerek M.Ö. 714 yılında Urartululara saldıran savaşçı Kimmerler, buradan Karadeniz’in güney kıyısı boyunca Sinop’a ulaşıp burada üs oluşturmuşlar. Tugdamme (Günümüze Toktamış) isim olarak, bir çok tarihçi tarafından Türk ismi olduğunda birleşmiştir. İskitler ve sakalar ile de ilişkilendirilir.
7) Alyattes
Güçlü Lidya kralı Alyattes M.Ö. 6. yüzyılın başlarında Kuzey’deki Bitinya Bölgesi üzerine sefere çıkmıştır. Lidya'nın kuzeyinde Antandros yöresinde yerleşmiş olan Kimmer boyları üzerine yürüyerek, onları Kızılırmak'ın doğu yakasındaki Kapadokya bölgesine sürmüştür. Böylece, bütün Batı Anadolu'yu son Kimmer kalıntılarından temizlemiştir.
8 ) Clearchus
Genç iken Ereğli’de asi biri olduğundan, şehirden sürüldü. İleride bölgede Pontus Devletini kuracak olan İranlı Mithridates ‘in yanına sığındı. Onun desteği ile Ereğli’ye geri döndü ve 3 nesil sürecek Ereğli Tiranlığını yöneten ilk kral oldu.
9 ) Amastris
Amasra’da kendi devletini kurarak yönetmeye başlayan kraliçedir. Amastris Devleti’nin sınırları Batı’da Filyos Kalesi ve Doğu’da Cide’ye kadar idi. Lakin oğulları tarafından denize atılarak öldürülmüştür.
10 Ariobarzane
İsimden de anlaşıldığı üzere Pers kökenli bir komutandır.
Babası Mithridates Pontus Krallığının kurucusudur fakat Amastris ölünce iki oğlu da Lykumakus tarafından öldürülünce Ereğli ve Amasra’da boşluk oluştuğunda buradaki topraklar kendi hükmüne geçti.
11) II. Zıpoites
Bitinya Kralı idi. Kardeşi ile olan arasındaki husumet sırasında Bitinya topraklarını bir süre yönetti.
12) Jül Sezar
Farnekis’in Sezar’a yenilmesi ile M.Ö 39 yılında Herakleia toprakları Roma devletine bağlı bir satraplık haline dönüştür.
13) I. Theodoros
İznik İmparatorluğu kralı idi. Roma zayıflayınca Batı Karadeniz`i ele geçirdi.
14) İoannis
Bizans İmparatoru.
Roma İmparatorluğu ikiye bölünce Batı Karadeniz Bizans’a kalmıştır.
15) Hüsameddin Çoban
Anadolu Selçuklular zamanında Kastamonu emiri olarak bölgeyi yönetti.
16) Şemseddin Yaman Candar
Anadolu'da tahmini 1291-92 yıllarında kurulmuş olan Candaroğulları Beyliğinin kurucu beyidir Merkezi Eflani olarak Candaroğulları Beyliği Bölgede hakimiyet kurmuştur..
17) Orhan Gazi
Osmanlı Devleti’nin kurucusu Osman Bey’in oğludur. Babasından devraldığı tahtta ilk Batı Karadeniz topraklarını ele geçirmiştir.
18) Mustafa Kemal Atatürk.
Zonguldak Osmanlı Devletinin daha İmparatorluk haline gelmeden ilk Batı Karadeniz topraklarını almıştı.580 yıl Osmanlı hakimiyetinde olan Zonguldak 1919’da Fransızlar tarafından işgal edilmiş ve İşgal kuvvetler , 23 Nisan 1920’de Ankara’da kurulan TBMM ve Başkomutan Mustafa Kemal önderliğinde, Kuva-yi Milliye Türk Ordusunun baskıları sonucu 21 Haziran 1921 yılında Zonguldak tekrar Türklerin idaresine geçmiştir.
Tabi tarihler boyunca arada ufak tefek devletler veya kısa süre hükümdarlar gelmiş geçmiştir. Mesela bunlardan biri Karatekin’dir. Selçuklu Devleti uç beyi olduğu için Batı Karadeniz`i keşfetmek için bölgeye geldiği ve Filyos kalesinde kısa süre kaldığı düşünülür. Yine Bergama İmparatoru Filetairos... Filyos doğumlu olduğu için Tion’u Ege’de kurduğu devletin sınırlarına katmak istemiş ve bir anlaşma sonucu 10 yıl süreyle bunu başarmıştı. Bir diğeri ise David Komninos’tur Eski Ereğlililer bölgeden kaçıp Trabzon’da Rum Devletini kurunca bir süreliğine Pafyagonya'yı da yönettiler. Fakat zaman zaman bölge el değiştirdi ve sonra Trabzon İmparatorluğu zayıfladı. Bölgeye Türklerin de gelmesi ile otoriterlerini yitirdiler. Amasra’yı topraklarına katan Fatih`i de , Bartın’ın il olması ile listeye almadım.”
