Jeoloji Yüksek Mühendisi Ali Baltaş, Zonguldak ve çevresindeki sahillerin jeomorfolojik özelliklerinin nedenlerini kaleme aldı. Baltaş; “Türkali, Göbü, Çatalağzı, Kilimli, İnağzı, Uzunkum, Kapuz, Zonguldak, Balkayası, Kozlu, Değirmenağzı, Ilıksu, Çavuşağzı, Danaağzı sahilleri geçmişte ocak şistleri tarafından kirletilen sahillerimizdir” dedi.
Baltaş’ın konu ile ilgili yazısı şu şekilde:
“ZONGULDAK İLE ÇEVRESİNDEKİ SAHİLLERİN JEOMORFOLOJİK ÖZELLİKLERİ VE KİRLİLİKLERİNİN NEDENLERİ
Yaz mevsiminin başlangıcını yaşadığımız bu günlerde, açılmakta olan deniz mevsimiyle birlikte, denize girilen sahillerimizdeki suların temizliğiyle ilgili haberleri almaya başlarız. Bunu fırsat bilerek Zonguldak ile çevresindeki sahillerin jeomorfolojik özelliklerini ve kirliliklerinin nedenlerini tekrar gündeme getirmek istedim.
Zonguldak il merkezi ve yakın çevresinde akarsuların Karadeniz’e döküldükleri yerlerde taşınan alüvyon malzemeleri tarafından orta-küçük ölçekte delta ve plajlar oluşmuştur. Alp-Himalaya dağ kuşağının ülkemizin kuzey sahilleri boyunca doğu-batı doğrultulu olarak uzanması (Pontit dağ kuşağı) nedeniyle Karadeniz boyunca kıyılarımız girintili-çıkıntılı değil de düz olarak gelişmiştir. Bu dağları yararak Karadeniz’e düşük eğimlerle (0-20°) ulaşan akarsuların denize ulaştıkları sahillerimizde oluşan delta ve plajlar denizden itibaren karaya doğru topoğrafyanın aniden yükselerek dağları oluşturması nedeniyle (Filyos Nehri deltası dışında) oldukça dardır. Sahillerimizin denize doğru genişleyememesinin bir nedeni de; delta ve plajlara akarsular tarafından taşınan çakıl, kum, silt vb. malzemelerin dalgaların yükselerek karaya ilerlediği dönemlerde deniz suyuyla kaplanarak denize doğru çekilmeleridir.
Deltalarda akarsular tarafından biriktirilen malzemeler ile deniz tarafından taşınan plaj kumları birbirlerine karışmış durumdadır. Hemen hemen tüm akarsuların denizle buluştukları yerlerde Karadeniz’de fırtınalı havalarda oluşan yüksek dalgalar nedeniyle sahile çok yakın konumda deniz içinde bazen kum bariyerleri de oluşur. Bariyerler, kıyı çizgisine paralel uzanan kum ve çakıllardan oluşan dar ve uzun kıyı şekilleridir. Yine ilimizde hemen hemen tüm derelerin denizle buluştukları yerlerde plaj kumları ile girift halde küçük çapta birikme konileri görülür. Deltalar, plajlar ve birikme konileri; gevşek, birbirlerine bağlanmayan çakıl, kum, silt ve killerden oluştuklarından suya doygun ve yapılaşmaya uygun olmayan zemin özelliği gösterirler.
“OCAK ŞİSTLERİ TARAFINDAN KİRLETİLEN SAHİLLERİMİZ VAR”
Deltalar, plajlar ve birikme konilerinde biriken malzemeler çevrede bulunan litolojik birimlerden atmosferik olaylar ve akarsu aşındırmasıyla taşınan kırıntılı kayaç parçalarıdır. Genellikler kum ve çakıllardan oluşan söz konusu malzemeler köşeli, yassı, yarı yuvarlak ve yuvarlak olabilirler. Filyos deltasının yanı sıra il merkezi ve yakın çevresinde bulunan ve günümüzde bir kısmı yapılaşma ve halk arasında şist olarak isimlendirilen ocak atığı malzemelerle kirletilmiş olan çok sayıda delta ve plajlarımız bulunmaktadır. Türkali, Göbü, Çatalağzı, Kilimli, İnağzı, Uzunkum, Kapuz, Zonguldak, Balkayası, Kozlu, Değirmenağzı, Ilıksu, Çavuşağzı, Danaağzı sahilleri geçmişte ocak şistleri tarafından kirletilen sahillerimizdir.
Şistlerin dökülmesine son verilmesi nedeniyle zaman içinde yağışlar ve dalga etkisiyle giderek temizlenmekte olan söz konusu sahiller günümüzde özellikle yaz mevsiminde, hafta sonları ve tatillerde yöre halkı tarafından yoğun olarak kullanılmaktadır. Buna karşın bazı bölgelerde kanalizasyon atıklarının doğrudan kireçtaşlarına verilmesi, zaman zaman tıbbi atıklar dâhil çöp depolama alanı olarak değerlendirmesi ve halkımızın da çevre temizliğine uygun olmayan davranışları nedeniyle bazı sahillerimiz yeterince temiz değildir. Yanı sıra irili ufaklı derelerimizden evsel, endüstriyel, bazı mobil lavuar atıkları ve Çatalağzı’ndaki termik santrallerden denize dökülen atıklar sahillerimizde ile denizimizde fiziksel ve kimyasal kirliliğe neden olmaktadır. Bu durum denize girilecek sahillerimizde sularının genellikle zayıf, yeterli ve çok azının da iyi kategoride yer almasının nedenidir. Mavi bayraklı ve mükemmel kategoride deniz suyuna sahip sahillerimizin olmaması bu yüzdendir.
Denize girilebilen plajlarımız genellikle beyaz ve gri renkli kuvars kum ve çakıllarından oluşurken, ocak atığı malzemelerin doldurulmasıyla kirletilen plaj ve deltalarımızdaki kumlar koyu gri ve siyah renklidir. İl merkezinde bulunan ve Üzülmez Deresi ile Kokaksu Deresinin birleşerek denize döküldüğü Zonguldak limanı da bir zamanlar delta ve plaj özelliği taşıyan alüvyonların biriktiği bir alandır. İnağzı plajımız, Zonguldak-Kilimli sahil yolu geçtiği için plaj özelliğini kaybetmiştir. İlimizin sınırları içinde yer alan ve Batı Karadeniz bölgesinin en büyük akarsuyunun denize döküldüğü yerde oluşan Filyos Deltası da günümüzde doğallığını kaybetmiş; nehir kanal içine alınmış, Filyos Limanı, Filyos Endüstri Bölgesi, Filyos Serbest Bölgesi ve Serbest Bölge Gelişme Alanını oluşturan bir yatırım havzası halini almıştır.”
