Cumhuriyet’e giden yol…
İstanbul Kâğıthane’de 1914 yılında kurulan Silahtarağa Elektrik Santrali, Zonguldak havzasından gemilerle getirilen kömür ile çalışmaktaydı.
Birinci Dünya Savaşı başlayıp, Zonguldak kömür havzası ve kömür taşıyan gemilere Rus donanması saldırınca kömür nakli yapılamamıştı. Şehrin elektriksiz kalmasının yanı sıra gemi ve fabrikaların kömürsüz kalması söz konusuydu.
Çare olarak, İstanbul’un kuzeyindeki Ağaçlı ve Çiftalan linyit kömür ocakları faaliyete geçirildi. Kâğıthane ile kömür ocakları arasında dekovil demiryolu inşa edilerek kömürün nakli sağlandı.(1)
“Haliç-Karadeniz Sahra Hattı” adını alan ve Karaburun’a kadar uzanan dekovil hattı, 1919’da başlayan İstiklal Mücadelesinin kazanılmasında da önemli bir rol daha oynadı.
İstanbul’dan silahların kaçırılması ve Anadolu’ya ulaştırılması çok önemliydi. Bunun için de Kâğıthane dekovilinden istifade edilecekti.
Kâğıthane Belediyesince yayınlanan “100 yıl sonra kayıp bir demiryolunun izinde...” adlı kitabın yazarlarından Hüseyin Irmak, bir makalesinde bu konuya da değinmektedir.
Irmak, “Silahtarağa'dan Karadeniz'e Bir Dekovil Hattı” başlıklı makalesinde, “O (Milli Mücadele) yıllarda Haliç ile Kâğıthane Deresi’nin birleştiği mevkide bulunan silah ve cephane depoları işgal kuvvetlerinin denetimi altında mühürlüdür. Buradaki silah ve mühimmatın Anadolu’ya kaçırılması çalışması yürütülür. Nakliyenin en verimli rotası Haliç-Karadeniz Sahra Hattı’dır. Cıvar köylerin ileri gelenleri ve gönüllüleri de organize edilerek geceleri depolardaki mühimmat vagonlara yüklenir. Nakil gecelerinde, güzergâh üzerindeki köylerde bulunan işgal askerlerini oyalayacak çeşitli programlar yapılır. Ve gecenin geç saatlerinde tren hareket ettirilir. Gürültü çıkarmaması için sürat yaptırılmayan trenler, böylece Haliç depolarındaki silahları Ağaçlı üzerinden Karaburun’a ulaştırır. Tüm mühimmat burada bekleyen teknelerle İnebolu’ya aktarılır.” bilgisini vermektedir.(2)
Hüseyin Irmak’ın kıymetli bilgisine ilaveten, İstanbul’dan kaçırılan silahların İnebolu’dan başka Zonguldak, Kdz. Ereğli ve Akçakoca’ya da ulaştırılması söz konusudur.
Türkiye Bilimler Akademisi’nin “Millî Mücadele Döneminde Zonguldak” konulu makalesinde “Zonguldak ve çevresindeki Fransız işgalinin sona ermesiyle birlikte Zonguldak, Millî Mücadele’ye daha rahat bir şekilde hizmet etmeye başlamıştır. Bu bağlamda başta İstanbul olmak üzere diğer iller ile Rusya’dan gönderilen silah ve cephane buradan Batı Cephesi’ne sevk edilmiştir. Cepheye askerî malzeme taşıyan vapur ve motorların kömür ihtiyacı karşılanmış ve toplanan yardımlar Zonguldak Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti ile Zonguldak Hilâl-i Ahmer Cemiyeti aracılığıyla Ankara’ya ulaştırılmıştır.” denmiştir.(3)
Atatürk Araştırma Merkezi dergisinin “Milli Mücadele Yıllarında Türk Bahriyesinin Durumu ve Faaliyetleri” makalesinde “İstiklâl Savaşı sırasında Batı Cephesi’ne asker, mühimmat ve kömür taşımasında kullanılan İstanbul-Ereğli-Akçakoca yolu…” ifadesi geçmektedir.(4)
Akçakoca Kaymakamlığı web sitesindeki “İstiklal Savaşı’nda Akçakoca” yazısında da “İstanbul ve Trabzon’dan gelen silah, cephane ve diğer malzeme stratejik noktada olan Akçakocalılarca Bolu üzerinden Sakarya Cephesi’ne taşınıyordu.” kaydı yer almaktadır. (5)
Doğu Karaoğuz’un “Kuvay-ı Milliye Ruhuyla Bir Ömür” kitabında ise “Gemilerle Trabzon ve İstanbul’dan Zonguldak limanına gizli olarak getirilen silah ve cephanenin milislerin yardımı ve Acılık Karakolu aracılığı ile Ankara’ya gönderilmesi sağlanıyordu.” (6) şeklinde belirtilmiştir.
Anlaşılıyor ki, kömür yolu alarak inşa edilen Kâğıthane dekovil demiryolu, İstiklal Mücadelesinin kazanılmasında önemli bir görevi ifa etmiştir.
İstiklal Mücadelesinin zaferle taçlanması da Cumhuriyet’e giden yol olmuştur.
En büyük bayramımız Cumhuriyet Bayramımız kutlu olsun.
Cumhuriyet’imizin kurucusu Gazi Mustafa Kemal Atatürk ve silah arkadaşlarının ruhları şad olsun.
Kaynakça
1-https://www.zhaber.com.tr/silahtaragadan-zonguldaka-1 Erişim: 28 Ekim 2025
2-https://1001istanbul.com/dergi/silahtaragadan-karadenize-bir-dekovil-hatti Erişim: 28 Ekim 2025
3-https://www.tuba.gov.tr/tr/yayinlar/suresiz-yayinlar/tarih/mill-mucadelenin-yerel-tarihi-1918-1923-cilt-7-kastamonu-sinop-karabuk-bolu-duzce-zonguldak-bartin/mill-mucadele-doneminde-zonguldak Erişim: 28 Ekim 2025
4-https://atamdergi.gov.tr/tam-metin/90/tur Erişim: 28 Ekim 2025
5-http://www.akcakoca.gov.tr/akcakoca-nin-tarihi Erişim: 28 Ekim 2025
6-Karaoğuz, Doğu. “Kuvay-ı Milliye Ruhuyla Bir Ömür” Truva Yayınları, İstanbul 2011