Sivas Katliamı'nın üzerinden tam 29 yıl geçti. Acıların hala taze olduğu Madımak Otel'de tarihler 2 Temmuz 1993'ü gösterdiğinde nefesler durmuştu. Peki 2 Temmuz 1993'te Sivas Madımak'ta neler yaşandı?
Sivas Katliamı'nın üzerinden 29 yıl geçmesine rağmen, 2 Temmuz 1993'te diri diri yakılan 35 aydın ve sanatçının anıları hala unutulmuyor ve Türkiye'nin dört bir yanında çeşitli etkinliklerle anılmaya devam ediyor.
SİVAS MADIMAK'TA NELER OLDU?
Peki tarihler 2 Temmuz 1993'ü gösterdiğinde Sivas Madımak'ta neler oldu neler yaşandı? Katliamın üzerinden 29 yıl geçse de merak edilen tek bir soru vardı. Neden kimse bir şey yapmadı?
ŞENLİKTEN KATLİAMA GİDEN YOL
Sivas, temmuz ayının sıcağında kentte yapılacak şenlik için aydınlarını ağırlamaya hazırlanıyordu. 1 Temmuz'da dört günlük şenlik kapsamında kente gelen ve burada konuşma yapan isimlerden biri de yazar Aziz Nesin'di. Metin Altıok, Hasret Gültekin, Behçet Aysan, Uğur Kaynar, Nesimi Çimen ve Asım Bezirci de Sivas'a giden kadrodaydı.
Kafiledeki en yaşlı isim 66 yaşındaki Asım Bezirci, en genç isim ise folklor gösterisi için Sivas'a giden 12 yaşındaki Koray Kaya'ydı.
AZİZ NESİN HEDEF GÖSTERİLDİ
Sivas Katliamı yaşanmadan iki evvel şehirde bir bildiri dağıtıldı. Bu bildiride hedef Aziz Nesin ve o yıllarda başyazarı olduğu Aydınlık gazetesinde yayımlanan Salman Rüşdi'nin 'Şeytan Ayetleri' kitabıydı. Gerici çevreler aynı bildiride dönemin Sivas Valisi Ahmet Karabilgin'i de şenliklere ev sahipliği yapması nedeniyle hedef gösteriyor ve Nesin için "Şehirde adeta Müslümanlarla alay edercesine gezebilmektedir" deniliyordu.
GERGİN, PUSLU VE ÜRPERTİCİ BİR HAVA
1993'ün 2 Temmuz'unda günlerden Cuma idi. Cuma namazından sonra gericiler, etkinliklerin yapıldığı kültür merkezine doğru yürüyüşe geçti. Gergin, puslu ve ürpertici bir örtü vardı kentin üzerinde sanki. Türkiye Cumhuriyeti Devleti'ne düşmanlık gösteren o sözler çınladı sokaklarda: Sivas laiklere mezar olacak!
LAİKLİĞE KARŞI YÜRÜDÜLER, HALK OZANLARI HEYKELİNİ YIKTILAR
Azgın ve saldırgan grup bu motivasyonla yürüdü etkinlik yapılan yere, bir grup ise bugün IŞİD'in meydana getirdiği manzaraları hatırlatırcasına 'Halk Ozanları' heykelini yıkarak, yerde sürükledi; bir grup da valilik önünde Vali Karabilgin'i protesto etti.
15 BİN VAHŞİ, KATLİAM İÇİN MADIMAK OTEL'DE BEKLİYORDU
Birbirini galeyana getiren gerici grubun sayısı giderek artıyordu. 2 Temmuz günü saat 18.00'i gösterdiğinde katliamın yaşanacağı Madımak Otel'in önünde tam 15 bin kişi hazır bekliyordu. Araçlar parçalandı, heykeller ateşe verildi. Otelin camları tuzla buz edildi.
OTEL ATEŞE VERİLDİ
Saniyeler dakikaları, dakikalar saatleri kovalıyordu. Vakit geçmek bilmiyordu. Ama 2 saat geçmişti yobaz grubun otel önündeki tahrikleri ve korkulan oldu. Otel ateşe verildi.
VAHŞET TÜM ÇIPLAKLIĞIYLA KAYDEDİLİYORDU
İhlas Haber Ajansı tarihe tanıklık ediyordu. Madımak Otel'in önünde atılan sloganlar, yobaz güruhun canice sözleri, birbirlerini kışkırtmaları tüm vahşetiyle tüm çıplaklığıyla kaydediliyordu. Ve o ses tırmaladı kulakları: "Lan yakın", "Gir içeriden yak oğlum ya", "Cehennem ateşi işte", "Allah'ım o senin ateşin"
DEVLET, O GÜN ORADA YOKTU
Zaman akıyor, katliam planları işliyordu. Devlet, o gün orada yoktu. Gelen bir grup asker ise "Asker kışlaya" sözleriyle katliam bölgesinden uzaklaştırılmak isteniyordu. İstedikleri de oldu. Asker geri çekildi, alevler yükselmeye devam etti.
YAKILARAK KATLEDİLDİLER
Madımak Oteli önündeki araçlar ateşe verildi önce ve otel taşlanmaya başlandı. Yakma sırası oteldeydi. Caniler doğrudan oteldekilerin canına kast etti ve oteli ateşe verdi. Otele sığınan isimlerden Asım Bezirci, Nesimi Çimen, Muhlis Akarsu, Metin Altıok ve Hasret Gültekin’in aralarında olduğu, 2 otel çalışanın da yer aldığı 35 kişi yakılarak katledildi.
AZİZ NESİN İTFAİYE ARACINDAN AŞAĞIYA İTİLDİ
Aziz Nesin’in de aralarında bulunduğu 51 kişi ise olaylardan kendi çabaları ile ağır yaralar alarak kurtuldular. İtfaiye merdiveniyle kurtarılmaya çalışılan Aziz Nesin, merdivendeki görevli tarafından darp edilip, merdivenden itfaiye aracı etrafında biriken gerici güruhun arasına itildi. Kafasından yaralanan Aziz Nesin’i katliamcı güruhun linç girişiminden polisler kurtardı. Yaralılar, polis arabalarıyla Tıp Fakültesi Hastanesi`ne sevk edildi.
VALİLİĞİN SOKAĞA ÇIKMA YASAĞIYLA KENTTE HAKİMİYET SAĞLANABİLDİ
Hafızalarda hala tazeliğini koruyan Sivas Katliamı sonucunda 33 konuk, 2 otel görevlisi katledilirken, protestocu 2 kişi de hayatını kaybetti. Akşam saatlerinde Valilik tarafından ilan edilen "2 günlük sokağa çıkma yasağı" ile beraber, güvenlik güçleri şehirde tam bir hakimiyet sağlayabildi.
SİVAS KATLİAMI İÇİN SİYASETÇİLER O DÖNEM NE DEDİ?
Sivas Katliamının yaraları kanamaya devam ederken dönemin Başbakanı DYP Genel Başkanı Tansu Çiller olay yaratacak bir açıklamaya imza atmış ve "Çok şükür, otel dışındaki halkımız bir zarar görmemiştir" demişti.
Dönemin Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel ise olayın münferit olduğunu savunmuş, "Alevi-Sünni çatışmasına dönüşmemiş olmasına" gönderme yapıyor ve şöyle diyordu:
"HALK GELEYANA GELMİŞ"
"Olay münferittir. Ağır tahrik var. Bu tahrik sonucu halk galeyana gelmiş… Güvenlik kuvvetleri ellerinden geleni yapmışlardır… Karşılıklı gruplar arasında çatışma yoktur. Bir otelin yakılmasından dolayı can kaybı vardır."
"AZİZ NESİN TAHRİK ETTİ"
Dönemin İçişleri Bakanı Mehmet Gazioğlu da Aziz Nesin'i hedef göstererek, "Aziz Nesin'in halkın inançlarına karşı bilinen tahrikleriyle halk galeyana gelerek tepki göstermiştir" ifadelerini kullandı.
"NE YAPAYIM, YETKİM YOKTU"
Koalisyonun ortaklarından SHP'nin eski genel başkanı, dönemin başbakan yardımcısı Erdal İnönü ise, olaylar sırasında Aziz Nesin'le telefonla görüşerek "en kısa zamanda takviye güç gönderileceğini, kimsenin kılına dahi zarar gelmeden kurtarılacağını" söylemişti, amacına ulaşamadı, eleştiri yağmuruna tutuldu. İnönü kendini, "Ne yapayım, yetkim yoktu" diyerek savundu.
SİVAS KATLİAMI DAVASINDA NELER YAŞANDI?
Katliamdan bir gün sonra 35 kişi gözaltına alındı. Bu sayı ilerleyen günlerde 190'a kadar ulaştı. Gözaltına alınanlardan 124'ü hakkında "laik anayasal düzeni değiştirip din devleti kurmaya kalkışma" suçlamasıyla dava açıldı, geri kalanlar serbest bırakıldı.
85 KİŞİYE HAPİS CEZASI VERİLDİ, 37 SANIK BERAAT ETTİ
Kamuoyunda Sivas Davası olarak adlandırılan davanın ilk duruşması, Ankara 1 No’lu Devlet Güvenlik Mahkemesi’nde 21 Ekim 1993 tarihinde yapıldı. 26 Aralık 1994’te karara bağlanan dava neticesinde, 22 sanık hakkında 15’er yıl, 3 sanık hakkında 10’ar yıl, 54 sanık hakkında 3’er yıl, 6 sanık hakkında 2’şer yıl hapis cezası, 37 sanık hakkında da beraat kararı verildi.
DGM'NİN KARARI YARGITAY'DA BOZULDU
Davaya müdahil avukatlar, Devlet Güvenlik Mahkemesi (DGM)'nin kararını "taraflı, hukuka ve adalete aykırı" olarak nitelendirerek, ayrıntılı bir savunmayla temyize gittiler. Yargıtay 9. Ceza Dairesi katliamın "Cumhuriyete, laikliğe ve demokrasiye yönelik olduğunu" belirterek Devlet Güvenlik Mahkemesi’nin kararını esastan bozdu. Ankara 1 No’lu Devlet Güvenlik Mahkemesi, Yargıtay’ın bozma kararına uyarak yargılamayı yeniden başlattı.
İDAMLAR AĞIR HAPİS CEZASINA ÇEVRİLDİ
Sivas Katliamı'nda 33 kişiye idam cezası 28 Kasım 1997’de açıklanan kararda, 33 sanık Türk Ceza Yasası’nın 146/1 maddesine göre idama ve 14 sanık 15 yıla kadar değişen hapis cezasına mahkûm edildi. Yargıtay 9. Ceza Dairesi 24 Aralık 1998’de hapis cezalarını onadı, 33 idam cezasını ise usul noksanlıkları nedeniyle bozdu. Şubat 1999 tarihinde usul eksikliklerinin giderilmesi için başlayan yargılama sonucunda 16 Haziran 2000’de 33 sanık Devlet Güvenlik Mahkemesi’nce yeniden idam cezasına çarptırıldı. 2002 yılında idam cezasının yürürlükten kaldırılmasıyla idam cezası hükümlülerinin cezaları müebbet ağır hapis cezasına çevrildi.
KATLİAMIN ADRESİ MADIMAK OTELİ NE OLDU?
Sivas Katliamı'nın yaşandığı Madımak Oteli ile ilgili tartışmalar ise yıllardır devam ediyor. Pir Sultan Abdal Kültür Derneği gibi Alevi örgütleri başta olmak üzere, her yıl Sivas Katliamı ile ilgili anma programı düzenleyen kurumlar, otelin 'Utanç Müzesi' olmasını talep ediyor. Fakat bu talep şimdiye kadarki hükümetler tarafından kabul görmedi.
LOKANTA AÇTILAR
Katliamı takip eden yıllarda otelin girişinde bir kebap lokantası açıldı. Bu durum, mağdur yakınlarının tepkisine yol açarken, lokanta, tepkilerin ardından 2009 yılında taşınmak zorunda kaldı.
KATLİAM PROTESTOCULARININ ADI DA YAZILDI
Otel ise kamulaştırıldı, yenilendi ve 2011'de Bilim ve Kültür Merkezi olarak kullanıma açıldı. Merkezdeki anı köşesine, saldırıda ölen 33 aydın, iki otel görevlisi ve yanında iki göstericisinin adı yazıldı. Listede iki göstericinin de adının yer alması, katliam mağduru ailelerin tepkisini çekti.
'UTANÇ MÜZESİ' TALEBİ DEVAM EDİYOR
Sivas anmalarını düzenleyen kurumlar ise özellikle her yıl 2 Temmuz'da "Utanç Müzesi" taleplerini dile getirmeye devam ediyor.
SİVAS KATLİAMI'NIN KURBANLARI
Sivas Katliamı'nda yakılarak öldürülen isimler ise şöyle:
Behçet Sefa AYSAN, Yeşim ÖZKAN, Nurcan ŞAHİN, Muhibe AKARSU, Muhlis AKARSU, Murat GÜNDÜZ, Handan METİN, Ahmet ÖZYURT, Huriye ÖZKAN, İnci TÜRK, Özlem ŞAHİN, Yasemin SİVRİ, Asuman SİVRİ, Uğur KAYNAR, Sehergül ATEŞ, Gülender AKÇA, Gülsün KARABABA, Mehmet ATAY, Hasret GÜLTEKİN, Serkan DOĞAN, Muammer ÇİÇEK, Belkıs ÇAKIR, Asaf KOÇAK, Edibe SULARİ, Menekşe KAYA, Koray KAYA, Serpil ÇANİK, Erdal AYRANCI, Asım BEZİRCİ, Sait METİN, Carina Cuanna THUIJS, Nesimi ÇİMEN, Metin ALTIOK, Kenan YILMAZ, Ahmet ÖZTÜRK
MADIMAK'TA YANAN CANLAR ŞİİRLERLE TÜRKÜLERLE ANILMAYA DEVAM EDİYOR
Katliamın üzerinden 29 yıl geçti ancak o gün Madımak'ta yakılan canlar yazılan şiirlerle, söylenen türkülerle yad edilmeye devam ediyor.
• Moğollar-Issızlığın Ortasında
• Mazlum Çimen-Gittin gideli
• Edip Akbayram-Türküler Yanmaz
• Radical Noise- Çığlık
• Aşık Mahsuni Şerif-Sivas Dramı
• Fazıl Say - Metin Altıok Ağıtı
• Metin Kemal Kahraman - Diyelim Ki
• Duman - Köpekler
• Sezen Aksu-Dua
• Grup Kızılırmak-Sivas
• Fazıl Say & Serenad Bağcan - Ses (Sivas Acısı)
• Zülfü Livaneli - Yangın Yeri
